Lưu Ý Chăm Sóc Sức Khỏe Gia Đình: Đối Tượng, Tác Hại & Cách Phòng Ngừa Béo Phì

Trong cuộc sống hiện đại, chế độ ăn uống thiếu cân đối và lối sống ít vận động làm gia tăng tỷ lệ béo phì, ảnh hưởng không nhỏ đến sức khỏe gia đình ở mọi lứa tuổi, từ trẻ nhỏ đến người cao tuổi.

Do đó, việc nhận biết đối tượng có nguy cơ, hiểu rõ tác hại và tìm ra các biện pháp phòng ngừa béo phì là vô cùng cần thiết để bảo vệ sức khỏe gia đình.

Bài viết này sẽ cung cấp những lưu ý quan trọng trong cách chăm sóc sức khỏe gia đình, giúp phòng ngừa và kiểm soát hiệu quả bệnh béo phì.

Béo phì là gì?

Béo phì là tình trạng tích tụ mỡ thừa trong cơ thể đến mức gây ảnh hưởng xấu đến sức khỏe. Đây là một bệnh lý phức tạp, thường được xác định dựa trên chỉ số khối cơ thể (BMI), trong đó BMI từ 30 trở lên được coi là béo phì.

Theo thống kê của WHO, thế giới có hơn 1 tỷ người bị béo phì, trong đó có 650 triệu người trưởng thành, 340 triệu thanh thiếu niên, 39 triệu trẻ em và con số này vẫn tiếp tục tăng lên.

Béo phì không chỉ ảnh hưởng đến ngoại hình mà còn là nguy cơ tiềm ẩn cho nhiều bệnh lý nghiêm trọng ảnh hưởng sức khỏe gia đình.

Chẩn đoán mức độ béo phì theo chỉ số BMI

Chẩn đoán mức độ béo phì thường dựa vào chỉ số khối cơ thể (BMI) – đây là một công cụ đơn giản và phổ biến. BMI được tính bằng cách lấy cân nặng (kg) chia cho bình phương chiều cao (m). Dựa trên chỉ số BMI, mức độ béo phì được phân loại như sau:

• BMI từ 18.5 đến 24.9: Đây là khoảng BMI bình thường, tức là cân nặng lý tưởng so với chiều cao.
• BMI từ 25 đến 29.9: Được coi là thừa cân, không phải là béo phì nhưng có nguy cơ dẫn đến béo phì nếu không kiểm soát cân nặng.
• BMI từ 30 đến 34.9: Béo phì độ 1, mức độ nhẹ nhất của béo phì, có thể làm tăng nguy cơ mắc các bệnh liên quan đến thừa cân.
• BMI từ 35 đến 39.9: Béo phì độ 2, mức độ trung bình, nguy cơ cao hơn về các vấn đề sức khỏe nghiêm trọng như tiểu đường loại 2, bệnh tim mạch.
• BMI từ 40 trở lên: Béo phì độ 3 hay béo phì bệnh lý, mức độ nghiêm trọng nhất, đòi hỏi phải có can thiệp y tế và thay đổi lối sống ngay lập tức.

Việc sử dụng BMI là công cụ ban đầu để đánh giá tình trạng cân nặng và sức khỏe, nhưng không phải lúc nào cũng phản ánh đúng tỷ lệ mỡ cơ thể, đặc biệt là ở những người có khối lượng cơ lớn hoặc nhỏ. Vì vậy, khi chăm sóc sức khỏe gia đình cũng nên lưu ý, ngoài chỉ số BMI, các bác sĩ còn kết hợp các biện pháp khác như đo vòng eo, xét nghiệm máu và đánh giá các yếu tố nguy cơ khác để đưa ra chẩn đoán chính xác hơn.

Cẩm nang sức khỏe gia đình: Nguyên nhân gây béo phì phổ biến

1. Rối loạn nội tiết tố

Nội tiết tố đóng vai trò quan trọng trong việc điều chỉnh cân nặng và mất cân bằng nội tiết tố có thể là nguyên nhân dẫn đến béo phì.

Các hormone như insulin, leptin, cortisol và hormone tuyến giáp ảnh hưởng trực tiếp đến quá trình chuyển hóa, cảm giác đói và khả năng tích trữ mỡ của cơ thể. Khi các hormone này bị rối loạn, cơ thể có thể tích lũy mỡ thừa nhanh chóng, dẫn đến tăng cân và béo phì.

Do đó, kiểm soát và cân bằng nội tiết tố là cách chăm sóc sức khỏe gia đình quan trọng trong việc ngăn ngừa béo phì.

2. Ăn quá nhiều

Việc ăn quá nhiều, đặc biệt là tiêu thụ thực phẩm giàu calo, chất béo và đường, là nguyên nhân chính dẫn đến béo phì. Khi cơ thể nhận vào lượng calo vượt quá nhu cầu năng lượng hàng ngày, phần calo dư thừa sẽ được tích trữ dưới dạng mỡ, gây tăng cân và béo phì.

Ngoài ra khi chăm sóc sức khỏe gia đình, nếu giữ thói quen ăn uống không kiểm soát lâu dài có thể dẫn đến các vấn đề sức khỏe nghiêm trọng như tiểu đường và bệnh tim mạch.

3. Lười vận động

Lười vận động là một trong những nguyên nhân chính dẫn đến béo phì. Khi cơ thể không hoạt động đủ, lượng calo tiêu hao sẽ giảm, trong khi lượng calo tiêu thụ từ thức ăn vẫn duy trì hoặc tăng lên, dẫn đến tích tụ mỡ thừa, gây tăng cân và béo phì.

Ngoài ra, việc thiếu vận động không chỉ ảnh hưởng đến cân nặng mà còn làm suy giảm sức khỏe tim mạch và hệ cơ xương, gây ra nhiều vấn đề ảnh hưởng sức khỏe gia đình.

4. Di truyền

Các nghiên cứu cho thấy, nếu cha mẹ bị béo phì, con cái có nguy cơ cao hơn phát triển tình trạng này do thừa hưởng gen liên quan đến quá trình chuyển hóa và tích trữ mỡ. Những người có di truyền béo phì có thể gặp khó khăn trong việc kiểm soát cân nặng, ngay cả khi duy trì chế độ ăn uống lành mạnh và vận động thường xuyên. 

Tuy nhiên, lối sống vẫn đóng vai trò quan trọng trong việc quản lý cân nặng và chăm sóc sức khỏe gia đình.

Ai có nguy cơ cao mắc bệnh béo phì?

Những người sau đây có nguy cơ cao mắc bệnh béo phì:

• Người có tiền sử gia đình béo phì do thừa hưởng các yếu tố di truyền liên quan.
• Người ít có lối sống ít hoạt động thể chất, như ngồi nhiều, làm việc văn phòng, ít tập thể dục.
• Người có chế độ ăn uống không lành mạnh, tiêu thụ nhiều thực phẩm giàu calo, chất béo, đường và ít rau quả.
• Người bị rối loạn nội tiết tố hoặc gặp các vấn đề về nội tiết như hội chứng buồng trứng đa nang (PCOS), rối loạn tuyến giáp,…
• Người có lối sống căng thẳng, stress kéo dài có thể dẫn đến ăn uống quá độ hoặc chọn lựa thực phẩm không lành mạnh.
• Người sử dụng một số loại thuốc, chẳng hạn như thuốc chống trầm cảm, corticosteroids, hoặc thuốc chống loạn thần, có thể gây tăng cân và béo phì.
• Người lớn tuổi, do quá trình trao đổi chất chậm lại, kèm theo giảm hoạt động thể chất, khiến việc duy trì cân nặng trở nên khó khăn hơn.

Khi chăm sóc sức khỏe gia đình có những người thuộc các nhóm trên cần chú ý đặc biệt đến chế độ ăn uống và lối sống để giảm thiểu nguy cơ béo phì.

Tác hại của béo phì với sức khỏe gia đình

1. Bệnh lý tim mạch

Béo phì là một trong những yếu tố nguy cơ hàng đầu gây ra các bệnh lý tim mạch như cao huyết áp, bệnh mạch vành và đột quỵ. Khi cơ thể tích lũy quá nhiều mỡ thừa, đặc biệt là mỡ quanh bụng, nó làm tăng áp lực lên tim và mạch máu, gây khó khăn trong việc bơm máu và vận chuyển oxy. Điều này có thể dẫn đến xơ vữa động mạch, làm hẹp và cứng động mạch, dẫn đến cơn đau thắt ngực hoặc nhồi máu cơ tim.

Tình trạng này không chỉ ảnh hưởng đến sức khỏe cá nhân mà còn gây lo lắng và áp lực cho việc chăm sóc sức khỏe gia đình.

2. Bệnh lý xương khớp

Theo thống kê, cứ 3 người béo phì thì có 1 người bị viêm khớp. Béo phì gây áp lực lớn lên hệ xương khớp, đặc biệt là các khớp chịu tải trọng lớn như đầu gối, hông và cột sống, dẫn đến tình trạng thoái hóa khớp, viêm khớp và đau lưng mạn tính.

Đồng thời, sự gia tăng trọng lượng cơ thể cũng làm tăng nguy cơ phát triển các vấn đề về cột sống và gây khó khăn trong việc di chuyển, giảm chất lượng cuộc sống.

Do đó, các bệnh lý xương khớp không chỉ gây đau đớn cho người bệnh mà còn ảnh hưởng đến khả năng làm việc và sinh hoạt, tạo ra gánh nặng cho việc chăm sóc sức khỏe gia đình.

3. Bệnh lý tiêu hóa

Béo phì làm tăng nguy cơ mắc các bệnh lý tiêu hóa như trào ngược dạ dày thực quản, gan nhiễm mỡ, sỏi mật,… Khi cơ thể chứa quá nhiều mỡ, nó có thể gây áp lực lên dạ dày và cơ vòng thực quản dưới, dẫn đến trào ngược axit. 

Béo phì cũng liên quan đến sự tích tụ mỡ trong gan, gây viêm gan nhiễm mỡ không do rượu (NAFLD), dẫn đến xơ gan hoặc ung thư gan. Những vấn đề này không chỉ ảnh hưởng đến sức khỏe cá nhân mà còn ảnh hưởng chung đến sức khỏe gia đình.

4. Bệnh lý hô hấp

Béo phì làm gia tăng nguy cơ mắc các bệnh lý hô hấp như chứng ngưng thở khi ngủ, hen suyễn và hội chứng khó thở. Lượng mỡ thừa trong cơ thể có thể tích tụ quanh ngực và bụng, gây cản trở hoạt động của phổi và cơ hô hấp, dẫn đến giảm khả năng thở sâu. Ngưng thở khi ngủ do béo phì là tình trạng nghiêm trọng, có thể gây ra các vấn đề về tim mạch và giảm chất lượng giấc ngủ ảnh hưởng sức khỏe gia đình.

5. Ung thư

Nghiên cứu cho thấy béo phì có liên quan đến việc gia tăng nguy cơ mắc nhiều loại ung thư như ung thư vú, ung thư đại trực tràng, ung thư tuyến tụy và ung thư nội mạc tử cung. Mỡ thừa có thể tạo ra môi trường viêm mãn tính trong cơ thể, làm tăng nguy cơ biến đổi tế bào thành ung thư. 

Ngoài ra, béo phì cũng làm tăng nồng độ hormone như estrogen và insulin – các yếu tố có liên quan đến sự phát triển của ung thư. Ung thư không chỉ ảnh hưởng đến sức khỏe người bệnh mà còn gây áp lực tâm lý và tài chính rất lớn khi chăm sóc gia đình.

6. Bệnh tiểu đường

Béo phì là nguyên nhân hàng đầu gây ra bệnh tiểu đường loại 2, một tình trạng mà cơ thể không còn sử dụng insulin hiệu quả. Mỡ thừa, đặc biệt là mỡ nội tạng, gây ra tình trạng kháng insulin, làm tăng lượng đường trong máu.

Tiểu đường có thể dẫn đến nhiều biến chứng nghiêm trọng như bệnh tim mạch, suy thận, và tổn thương thần kinh. Do đó, khi chăm sóc sức khỏe gia đình có người bị tiểu đường đòi hỏi sự thay đổi lối sống và điều trị y tế liên tục.

7. Gây cảm giác tự ti

Béo phì không chỉ ảnh hưởng đến sức khỏe thể chất mà còn gây ra nhiều vấn đề tâm lý, trong đó có cảm giác tự ti và mặc cảm. Người bị béo phì thường gặp phải sự kỳ thị xã hội, cảm giác lo âu và trầm cảm do ngoại hình của mình. Điều này có thể dẫn đến sự cô lập, giảm tự tin và hạn chế trong giao tiếp xã hội.

Cẩm nang sức khỏe gia đình: Làm sao để phòng ngừa béo phì?

1. Duy trì chế độ dinh dưỡng khoa học

Phòng ngừa béo phì bắt đầu từ việc duy trì một chế độ dinh dưỡng khoa học và cân bằng là cách chăm sóc sức khỏe gia đình hiệu quả. Điều này bao gồm:

• Kiểm soát lượng calo tiêu thụ hàng ngày, đảm bảo cung cấp đủ các nhóm chất dinh dưỡng thiết yếu như protein, chất xơ, vitamin và khoáng chất.
• Hạn chế ăn các thực phẩm giàu đường, chất béo bão hòa và thực phẩm chế biến sẵn là cách hiệu quả để giảm nguy cơ tích lũy mỡ thừa.
• Tăng cường ăn rau củ quả, ngũ cốc nguyên hạt và thực phẩm giàu protein từ cá, thịt gà, và các loại đậu.
• Uống đủ nước và kiểm soát khẩu phần ăn cũng là yếu tố quan trọng giúp duy trì cân nặng lý tưởng và ngăn ngừa béo phì. 

2. Thực hành chế độ sinh hoạt lành mạnh

Thực hành chế độ sinh hoạt lành mạnh là yếu tố then chốt trong việc chăm sóc sức khỏe gia đình nhằm phòng ngừa nguy cơ béo phì.

• Tạo thói quen sinh hoạt điều độ, đảm bảo ngủ đủ giấc từ 7-8 tiếng mỗi đêm
• Tránh căng thẳng quá mức. Căng thẳng có thể làm tăng cảm giác thèm ăn, đặc biệt là các thực phẩm giàu calo và chất béo.
• Hạn chế thời gian ngồi lâu một chỗ, như làm việc trước máy tính hay xem TV, giúp ngăn ngừa tình trạng tích tụ mỡ thừa.
• Duy trì thói quen kiểm tra cân nặng và các chỉ số sức khỏe định kỳ để theo dõi và điều chỉnh kịp thời nếu có dấu hiệu tăng cân không kiểm soát.

3. Tập thể dục thể thao điều độ

Tập thể dục thể thao điều độ là một trong những biện pháp hiệu quả nhất để phòng ngừa béo phì khi chăm sóc sức khỏe gia đình. Việc vận động không chỉ giúp đốt cháy calo mà còn tăng cường sự trao đổi chất, duy trì cơ bắp và cải thiện sức khỏe tim mạch.

Mỗi ngày các thành viên trong gia đình nên dành ít nhất 30 phút cho các hoạt động thể dục như đi bộ, chạy bộ, bơi lội, hoặc tham gia các lớp tập luyện như yoga hay aerobic.

Ngoài ra, việc kết hợp các bài tập sức mạnh và các bài tập cường độ cao cũng giúp đẩy nhanh quá trình đốt cháy mỡ thừa. Tập thể dục đều đặn không chỉ giúp duy trì cân nặng lý tưởng mà còn mang lại sự cân bằng sức khỏe tinh thần, giảm stress, và tăng cường sức khỏe tổng thể.

Đọc thêm:

• Mẹo Chăm Sóc Sức Khỏe Gia Đình: 10 Cách Điều Trị Viêm Mũi Dị Ứng An Toàn Tại Nhà
• Cẩm Nang Cải Thiện Sức Khỏe Gia Đình: Hay Đau Đầu Nên Bổ Sung Dưỡng Chất Gì?

Tổng kết: Những điều bạn cần biết về béo phì để chăm sóc sức khỏe gia đình tốt hơn

Béo phì không chỉ là vấn đề ảnh hưởng đến sức khỏe cá nhân mà còn đặt gánh nặng lên sức khỏe gia đình và cộng đồng. Việc hiểu rõ các đối tượng dễ mắc béo phì, nhận thức được các tác hại nghiêm trọng và áp dụng các biện pháp phòng ngừa là những bước quan trọng để bảo vệ sức khỏe.

Caregiving sức khỏe gia đình không chỉ là trách nhiệm cá nhân mà còn là sự quan tâm và chăm sóc cho những người thân yêu xung quanh. Hãy bắt đầu ngay từ hôm nay bằng việc tạo ra một lối sống lành mạnh, cân đối, để ngăn ngừa béo phì và hướng đến một cuộc sống khỏe mạnh và hạnh phúc hơn.

Để không bỏ lỡ những tin tức hay và bổ ích về việc chăm sóc sức khỏe gia đình bạn đọc hãy theo dõi WeCare 247.

Bài viết có sử dụng thông tin từ website của Bệnh viện Đa khoa Tâm Anh.