Lưu Ý Chăm Sóc Sức Khỏe Người Cao Tuổi: Những Điều Bạn Cần Biết Về Tiểu Đường Type 1

Tiểu đường type 1 từng được gọi với tên “tiểu đường vị thành niên” do bệnh thường gặp ở trẻ em và người trẻ. Tuy nhiên, bệnh này hoàn toàn có thể khởi phát ở mọi lứa tuổi, đặc biệt thường gặp khi chăm sóc sức khỏe người cao tuổi từ 80 – 90 tuổi.

So với những người trẻ tuổi, bệnh tiểu đường type 1 ở người già sẽ có nhiều điểm khác biệt. Bài viết sau đây sẽ cung cấp thêm cho bạn đọc những thông tin và lưu ý cần thiết về bệnh tiểu đường type 1 ở người già.

Tiểu đường type 1 ở người già là gì?

Tuy chỉ chiếm tỷ lệ khoảng 5-10% trong tổng số người bệnh tiểu đường, nhưng tiểu đường type 1 lại được xem là một trong những “kẻ giết người thầm lặng” khi chăm sóc sức khỏe người cao tuổi. Đây tình trạng bệnh lý xảy ra do tuyến tụy không sản xuất được hoặc sản xuất rất ít insulin dẫn đến việc cơ thể thiếu hụt insulin nội sinh nghiêm trọng, khiến glucose không thể đi vào tế bào và tích tụ dần trong máu dẫn đến tăng đường huyết.

Những ảnh hưởng của bệnh tiểu đường type 1 đến sức khỏe người già sẽ nặng nề hơn khi kèm theo những yếu tố nguy cơ của quá trình lão hóa, làm cho bệnh khó kiểm soát và dễ dẫn đến nhiều biến chứng nghiêm trọng.

Nguyên nhân gây tiểu đường type 1 ở người lớn tuổi

Trong việc chăm sóc sức khỏe người cao tuổi bị tiểu đường type 1, nguyên nhân gây ra bệnh được chia làm 2 loại, trong đó 95% trường hợp do cơ chế tự miễn và 5% là vô căn.

1. Tiểu đường tuýp 1 do tự miễn (Type 1A)

Tiểu đường tuýp 1 do tự miễn là trường hợp hệ miễn dịch tấn công nhầm làm phá hủy tế bào beta ở tuyến tụy, khiến cơ thể không còn hoặc còn rất ít insulin. Lúc này, người bệnh sẽ phải phụ thuộc vào nguồn insulin đưa từ ngoài cơ thể vào.

2. Tiểu đường tuýp 1 vô căn (Type 1B)

Một số người cao tuổi bị tiểu đường tuýp 1 không liên quan đến tình trạng tự miễn, cũng không xác định được nguyên nhân chính xác gây bệnh. Các trường hợp vô căn này thường chiếm tỉ lệ nhỏ và có xu hướng di truyền mạnh.

Bên cạnh đó, một số nguyên nhân làm tăng tỷ lệ mắc tiểu đường type 1 ở người cao tuổi có thể kể đến như:

• Sự suy giảm chức năng của tế bào beta ở tuyến tụy do lão hóa.
• Tình trạng đề kháng insulin tăng lên theo tuổi tác, ảnh hưởng từ vấn đề sức khỏe tuổi già làm giảm hiệu quả của insulin đối với sự điều hòa đường huyết của cơ thể.
• Lạm dụng những thuốc giảm đau, chống viêm nhóm steroid cũng góp phần dẫn đến bệnh tiểu đường.

Lưu ý khi chăm sóc sức khỏe người cao tuổi bị tiểu đường type 1: 3 nhóm triệu chứng thường gặp

1. Các triệu chứng điển hình

• Đi tiểu nhiều hơn, đặc biệt vào ban đêm: đây là tình trạng cơ thể tăng thải lượng đường dư thừa trong máu qua thận.
• Khát nước và uống nước nhiều: do lượng đường trong máu tăng làm kích thích cơ thể đào thải lượng đường dư thừa qua đường tiểu, dẫn đến tình trạng khát nước, mất nước, khô miệng. Lúc này cơ thể cố gắng bù trừ bằng cách uống nhiều nước.
• Sụt cân không rõ nguyên nhân và nhanh cảm thấy đói, đặc biệt là sau khi ăn.

2. Các triệu chứng khác thường gặp khi chăm sóc sức khỏe người cao tuổi

• Mệt mỏi và không có năng lượng
• Mờ mắt
• Thường xuyên bị nhiễm trùng da, âm đạo hoặc đường tiết niệu
• Dễ nóng giận và hay thay đổi tâm trạng
• Vết thương lâu lành hơn
• Cảm giác tê hoặc ngứa ran ở bàn chân

3. Các dấu hiệu cấp cứu cần lưu ý khi chăm sóc sức khỏe người cao tuổi mắc bệnh tiểu đường tuýp 1

• Co giật và lú lẫn.
• Hơi thở có mùi trái cây.
• Thở nhanh và nặng nhọc.
• Đau bụng và nôn mửa.
• Mất ý thức.

Ở người lớn tuổi, những triệu chứng điển hình của tiểu đường thường khó nhận biết và dễ bị nhầm lẫn với các vấn đề sức khỏe tuổi già.

Do đó, khi chăm sóc sức khỏe người cao tuổi mắc bệnh tiểu đường type 1, các dấu hiệu cảnh báo bệnh có thể không được chẩn đoán chính xác, dẫn đến tình trạng khi phát hiện thì cơ thể đã xuất hiện những tổn thương rõ rệt, làm cho việc điều trị cũng trở nên khó khăn hơn.

5 biến chứng nguy hiểm của tiểu đường type 1 ảnh hưởng đến sức khỏe người già

1. Bệnh tim và mạch máu

Bệnh tiểu đường làm tăng nguy cơ mắc một số vấn đề về tim và mạch máu ảnh hưởng sức khỏe người già, bao gồm:

• Đột quỵ do xuất huyết não, nhũn não, đôi khi có cơn thiếu máu não thoáng qua.
• Bệnh cơ tim thiếu máu cục bộ, cơn đau thắt ngực, nhồi máu cơ tim, tăng huyết áp.
• Gây tắc mạch chi, hoại tử chi thường gặp ở các ngón chân, ngón chân bệnh nhân thâm đen (thường bị hoại tử khô vì không có nhiễm trùng) và có nguy cơ bị cắt cụt chi.

2. Tổn thương mắt 

Biến chứng không thể bỏ qua khi chăm sóc sức khỏe người cao tuổi bị tiểu đường type 1 là mạch máu trong võng mạc mắt bị tổn thương, gây nên bệnh võng mạc tiểu đường lâu dài dễ dẫn đến mù lòa. Ngoài ra, đây cũng là nguyên nhân gây nên hàng loạt vấn đề về thị lực ảnh hưởng sức khỏe người già như tăng nhãn áp và đục thủy tinh thể.

3. Nhiễm trùng da và miệng

Khi chăm sóc sức khỏe người cao tuổi bị tiểu đường type 1, người bệnh dễ bị nhiễm trùng hơn vì cơ thể dễ bị nhiễm nấm và vi khuẩn. Trong đó, phổ biến nhất là tình trạng nhiễm trùng ở miệng và một số khu vực trên da.

Ngoài ra, tình trạng đường huyết cao kéo dài làm cho dây thần kinh bàn chân bị tổn thương hoặc lưu lượng máu đến nuôi chân kém, nếu không điều trị sớm cũng có thể gây nhiễm trùng nặng từ các vết thương, mụn nước ở chân, lâu dần gây hoại tử phải cắt cụt chi.

4. Tổn thương dây thần kinh

Lượng đường tăng cao trong máu lâu ngày có thể làm tổn thương các mạch máu nuôi các dây thần kinh, ảnh hưởng trực tiếp lên tế bào thần kinh và những thay đổi trao đổi chất nội bào làm giảm chức năng thần kinh. Bệnh thần kinh tiểu đường được chia ra nhiều dạng bao gồm: 

• Bệnh thần kinh ngoại biên: bệnh thần kinh thường gặp nhất khi chăm sóc sức khỏe người cao tuổi bị tiểu đường, ảnh hưởng trên dây thần kinh bàn chân và cẳng chân.
• Bệnh thần kinh tự chủ: gây ảnh hưởng đến thần kinh tự chủ của hệ tiêu hóa, tim mạch, tiết niệu.
• Bệnh đơn dây thần kinh: gây những tổn thương chèn ép lên dây thần kinh gây hội chứng ống cổ tay làm đau, tê, teo cơ bàn tay. 
• Bệnh đám rối – rễ thần kinh: là tổn thương dây thần kinh gây teo cơ.

5. Bàn chân tiểu đường

Tình trạng nhiễm trùng, loét, hoại tử vùng bàn chân xảy ra phổ biến khi chăm sóc sức khỏe người cao tuổi bị tiểu đường. Nguyên nhân do những tổn thương dây thần kinh ở bàn chân hoặc giảm lưu lượng máu nuôi đến chân do hẹp mạch máu.

Khi chăm sóc sức khỏe người cao tuổi mắc tiểu đường type 1 có dấu hiệu tổn thương ở chân, nếu không được điều trị đúng, các vết thương có thể trở thành nhiễm trùng nặng, thậm chí dẫn đến cắt bỏ chi.

Điều trị tiểu đường type 1 ở người già như thế nào?

1. Sử dụng Insulin đúng cách để điều trị và chăm sóc sức khỏe người cao tuổi

Người già mắc bệnh tiểu đường loại 1 cần điều trị bằng insulin và mang tính phụ thuộc. Có nhiều loại insulin được sử dụng để điều trị và chăm sóc sức khỏe người cao tuổi bị tiểu đường type 1 bao gồm:

• Insulin tác dụng ngắn: Humulin R và Novolin R.
• Insulin tác dụng nhanh: insulin glulisine, insulin lispro và insulin aspart.
• Insulin tác dụng trung gian: NPH insulin (Novolin N, Humulin N).
• Insulin tác dụng dài: insulin glargine, insulin detemir và insulin degludec.

Người cao tuổi đang sử dụng phương pháp tiêm insulin để kiểm soát đường huyết cần lưu ý:

• Tiêm insulin theo đúng chỉ định và hướng dẫn của của bác sĩ.
• Không nên bỏ bữa đặc biệt là sau khi đã tiêm insulin, bởi dưới tác dụng của thuốc insulin, nếu người bệnh bỏ bữa có thể gây hạ đường huyết rất nguy hiểm.
• Thuốc tiêm insulin cần được bảo quản lạnh trong tủ lạnh ở ngăn mát.
• Tránh để insulin ở nơi có nhiệt độ cao hoặc có ánh sáng quá mạnh.
• Bên cạnh việc sử dụng insulin, người bệnh có thể được bác sĩ chỉ định sử dụng các thuốc khác, và việc sử dụng thuốc này phải tuân thủ theo hướng dẫn của bác sĩ.

2. Xây dựng chế độ ăn phù hợp hỗ trợ điều trị tiểu đường type 1 ở người già

2.1 Chăm sóc sức khỏe người cao tuổi mắc tiểu đường type 1 nên ăn gì?

Chăm sóc sức khỏe người cao tuổi mắc tiểu đường type 1 đòi hỏi một chế độ ăn uống cẩn thận để kiểm soát đường huyết và duy trì sức khỏe tổng thể. Dưới đây là một số thực phẩm mà người cao tuổi mắc tiểu đường type 1 nên ăn:

• Chọn thực phẩm giàu chất xơ: như ngũ cốc nguyên hạt, rau lá xanh, các loại củ và trái cây có chỉ số đường huyết thấp.
• Chọn protein từ các nguồn lành mạnh: như thịt nạc (gà, bò, lợn), cá béo (cá hồi, cá thu, cá mòi), các loại đậu, sản phẩm từ sữa ít béo, ít đường.
• Uống nhiều nước.

Chế độ ăn uống khi chăm sóc sức khỏe người cao tuổi bị tiểu đường type 1 cần được thiết kế để duy trì mức đường huyết ổn định, ngăn ngừa các biến chứng và bảo đảm dinh dưỡng hợp lý cho cơ thể.

2.2 Chăm sóc sức khỏe người cao tuổi bị tiểu đường type 1 cần kiêng gì?

Khi chăm sóc sức khỏe người cao tuổi mắc tiểu đường type 1 cần lưu ý kiêng khem một số loại thực phẩm sau để duy trì mức đường huyết ổn định và ngăn ngừa các biến chứng:

• Thực phẩm và đồ uống chứa nhiều đường như bánh kẹo, nước có gas, nước ép trái cây có thêm đường
• Đồ uống có cồn: đặc biệt là rượu vang ngọt, bia và các loại cocktail có đường.
• Thực phẩm chứa nhiều carbohydrate tinh chế: như bánh mì, bánh quy, gạo trắng, mì gói,…
• Thực phẩm giàu chất béo bão hòa: như thịt mỡ, thức ăn chiên rán, đồ ăn nhanh và thực phẩm chế biến sẵn.
• Thực phẩm chứa nhiều muối: như đồ hộp, gia vị nhiều muối (nước tương, nước mắm).

Khi chăm sóc sức khỏe người cao tuổi bị tiểu đường type 1 cần thường xuyên theo dõi đường huyết và điều chỉnh chế độ ăn uống phù hợp. Sự tư vấn từ bác sĩ hoặc chuyên gia dinh dưỡng là rất quan trọng để thiết lập một chế độ ăn uống và sinh hoạt hợp lý cho người già.

Đọc thêm: Người Bệnh Tiểu Đường Nên và Không Nên Ăn Những Loại Thực Phẩm Nào?

3. Thay đổi lối sống phù hợp giúp chăm sóc sức khỏe người cao tuổi tốt hơn

Việc thay đổi lối sống là một phần quan trọng trong việc chăm sóc sức khỏe cho người cao tuổi mắc bệnh tiểu đường type 1. Dưới đây là một số thay đổi lối sống phù hợp giúp quản lý và kiểm soát tình trạng bệnh tốt hơn:

• Thay vì ăn 3 bữa lớn, người cao tuổi có thể chia thành 5-6 bữa nhỏ trong ngày để duy trì mức đường huyết ổn định.

• Khuyến khích người cao tuổi tập thể dục nhẹ nhàng như đi bộ, yoga hoặc bơi lội từ 30-45 phút mỗi ngày, ít nhất 5 ngày/tuần.

• Giữ tinh thần lạc quan, tham gia các hoạt động xã hội để tránh cô đơn và giảm stress.

• Người cao tuổi nên cố gắng ngủ từ 7-8 giờ mỗi đêm để giúp cơ thể hồi phục và duy trì sự ổn định của đường huyết.

• Tạo thói quen sinh hoạt đều đặn, đặc biệt là về giờ giấc ăn uống và nghỉ ngơi.

• Người cao tuổi nên kiểm tra đường huyết hàng ngày hoặc theo hướng dẫn của bác sĩ để theo dõi và điều chỉnh chế độ ăn uống, hoạt động thể chất kịp thời.

• Ngoài việc kiểm tra đường huyết, khi chăm sóc sức khỏe người cao tuổi cần kiểm tra các chỉ số sức khỏe khác như huyết áp, cholesterol, và chức năng thận để phát hiện và phòng ngừa các biến chứng.

Những câu hỏi thường gặp khi chăm sóc sức khỏe người cao tuổi mắc bệnh tiểu đường type 1

1. Bệnh tiểu đường type 1 có di truyền không?

Tiểu đường type 1 có yếu tố di truyền, nhưng không phải hoàn toàn. Mặc dù yếu tố di truyền đóng vai trò quan trọng, nhưng không phải ai có người thân mắc bệnh cũng sẽ bị tiểu đường type 1. Các yếu tố môi trường khác như nhiễm virus, tiếp xúc với độc tố, bệnh lý tuổi già cũng có thể góp phần làm khởi phát bệnh.

2. Tiểu đường type 1 có nguy hiểm đến tính mạng không?

Tiểu đường type 1 có thể nguy hiểm đến tính mạng nếu không được kiểm soát và  chăm sóc sức khỏe người cao tuổi đúng cách vì bệnh này khiến cơ thể không sản xuất insulin, dẫn đến tình trạng tăng đường huyết nghiêm trọng. Nếu không điều trị kịp thời, người bệnh có thể gặp các biến chứng cấp tính như nhiễm toan ceton (ketoacidosis) và hôn mê do đường huyết cao. Cả hai biến chứng trên đều có thể đe dọa tính mạng.

Không những vậy, về lâu dài, bệnh cũng có thể gây ra các biến chứng nguy hiểm ảnh hưởng sức khỏe người già như tổn thương thận, mắt, thần kinh và tim mạch.

3. Ai dễ bị tiểu đường type 1?

Những đối tượng có nguy cơ mắc tiểu đường tuýp 1 bao gồm:

• Trẻ em và thanh thiếu niên: Tiểu đường tuýp 1 thường được chẩn đoán ở trẻ em, thanh thiếu niên và người trẻ tuổi.

• Người có tiền sử gia đình: Nếu trong gia đình có người thân, đặc biệt là cha mẹ hoặc anh chị em ruột mắc tiểu đường tuýp 1, nguy cơ mắc bệnh sẽ cao hơn.

• Người mắc bệnh tự miễn như bệnh tuyến giáp tự miễn, bệnh celiac, viêm khớp dạng thấp, lupus,….

• Người sống trong môi trường có nguy cơ cao như nhiễm virus hoặc tiếp xúc với độc tố có thể kích hoạt hệ miễn dịch tấn công tế bào sản xuất insulin trong tụy.

Đọc thêm:

• Chăm Sóc Sức Khỏe Người Cao Tuổi: Cẩn Trọng Tình Trạng Bí Tiểu Đột Ngột
• Chăm Sóc Sức Khỏe Người Cao Tuổi Mắc Phì Đại Tuyến Tiền Liệt: Nguyên Nhân, Triệu Chứng & Hậu Quả

Tóm lại, bệnh tiểu đường type 1 ở người già là bệnh lý tuy không phổ biến, nhưng nếu không được điều trị kịp thời có thể khiến người bệnh gặp những biến chứng nghiêm trọng.

Tuy nhiên nguy cơ này có thể được cải thiện rất nhiều bằng cách điều trị y tế, thay đổi cách chăm sóc sức khỏe người cao tuổi và điều chỉnh lối sống thích hợp. Điều này không chỉ giúp quản lý bệnh tiểu đường type 1 mà còn cải thiện chất lượng cuộc sống và kéo dài tuổi thọ cho người cao tuổi.

Để có thêm nhiều thông tin sức khỏe bổ ích và kiến thức chăm sóc sức khỏe người cao tuổi, bạn đọc hãy nhấn theo dõi Fanpage Facebook WeCare 247!

Bài viết có tham khảo thông tin từ website của Bệnh viện Đa khoa Quốc tế Vinmec và Bệnh viện Đa khoa Tâm Anh.